Yenikapı Tekne Dokümantasyonu ve Araştırması
Yenikapı Tekne Dokümantasyonu ve Araştırması
İstanbul Arkeoloji Müzeleri başkanlığında 2004 yılında kurtarma kazısı olarak başlatılan Yenikapı kazılarında en az 36 Bizans gemi batığı ortaya çıkarılmıştır. KUDAR Deniz Arkeolojisi Merkezi’ne bağlı öğretim üyeleri ve öğrenciler, 2018 yılından bu yana Sualtı Arkeolojisi Enstitüsü’nün Bodrum Araştırma Merkezi’nde bu batıklardan üçünün belgelenmesi üzerinde çalışmaktadır.
Limanı’nın bulunduğu Geç Roma ve Bizans dönemlerine aittir. Geç Roma ve Bizans dönemi buluntuları arasında yaklaşık MS 400-1000 yılları arasına tarihlendirilen 36 batık yer almaktadır. Batıklar bu döneme ait bir Akdeniz yerleşiminde bulunan en büyük ve en çeşitli gemi koleksiyonudur. Bu batıklar hem çeşitli ticari gemilerin hem de keşfedilen ilk Bizans kadırgalarının örneklerini içermektedir. İstanbul Arkeoloji Müzesi iş birliğiyle, MS 7. yüzyıldan 10. yüzyılın sonuna kadar uzanan bu batıklardan sekizi, Cemal Pulak (Texas A&M) yönetimindeki Sualtı Arkeolojisi Enstitüsü’nden (INA) bir ekip tarafından 2005-2008 yılları arasında belgelenip sökülmüştür, İstanbul Üniversitesi Sualtı Kültür Kalıntılarını Koruma Anabilim Dalı tarafından 27, İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından ise iki batık kurtarılmıştır.
Batıkların kazı sonrası belgelenmesi, analizi, rekonstrüksiyonu ve korunmasına 2006 yılında başlandı ve tamamlanması birkaç yıl sürecek ek çalışma gerektirmektedir. Bu batıklar, Akdenizli gemi yapımcılarının daha önceki kaplama-temelli yapımdan, günümüzde kullanılan ahşap gemi inşa yöntemlerine benzer şekilde iskelet veya posta temelli yöntemlere geçiş yaptığı bir dönemde inşa edilmiş olmaları nedeniyle denizcilik tarihi açısından özellikle önemlidir. Bu değişimin nasıl ve neden meydana geldiği onlarca yıldır araştırılıyordu, ancak yakın zamana kadar MS 1. binyıldan kalma nispeten az sayıda gemi batığı detaylı inceleme için mevcuttu. Bu batıklar üzerinde yapılacak araştırmalar, Geç Antik ve Bizans dönemlerinde Konstantinopolis’teki ekonomik faaliyetler, gemi yapım teknolojisi ve günlük yaşamın benzeri görülmemiş bir resmini sunacaktır.
Michael Jones (Yardımcı Doçent, Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü), 2005 yılından bu yana Yenikapı Projesi ekibinin bir parçası olarak çalışmaktadır. Yenikapı batıkları üzerine yaptığı son araştırmalar öncelikle 9. yüzyıldan kalma hafif inşa edilmiş bir gemi olan YK 14’e ve muhtemelen MS 8. yüzyılda inşa edilmiş daha ağır, daha sağlam bir kargo gemisi olan YK 23’e odaklanmıştır. Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü yüksek lisans ve lisans öğrencileri, 2018 yılından bu yana Sualtı Arkeolojisi Enstitüsü Bodrum Araştırma Merkezi’nde bu batıkların belgelenmesi çalışmalarına katılarak, gemi kerestesi çizimi, kataloglama yöntemleri ve 3 boyutlu fotogrametriyi öğreniyorlar.
Publications from the INA Yenikapı Shipwrecks Project
Jones, M. R. 2017. “The Hull Construction of Yenikapı 14 (YK 14), a Middle Byzantine Shipwreck from Constantinople’s Theodosian Harbour, Istanbul, Türkiye.” International Journal of Nautical Archaeology 46.2 (September 2017): 253-83.
Ingram, R. 2018. “The Hull of Yenikapı Shipwreck YK 11: a 7th-century merchant vessel from Constantinople’s Theodosian Harbour.” International Journal of Nautical Archaeology 47.1: 103-39.
Ingram, R., and M. Jones. 2011. “Yenikapı: Documenting Two Byzantine Merchant Ships from the Yenikapı Excavations in Istanbul, Türkiye.” INA Annual 2010: 8-17.
Jones, M. R. 2015. “A Middle-Byzantine-Period Cargo Vessel from the Yenikapı Excavations in Istanbul: A Preliminary Analysis.”In Proceedings of the Research Center for Anatolian Civilizations’ Fifth Annual Symposium, “Istanbul and Water,” at Koç University, Istanbul, Türkiye, 4-5 December 2010, edited by P. Magdalino and N. Ergin, p. 91-114. Ancient Near Eastern Studies Supplement Series 47. Leuven: Peeters Publishers.
Liphschitz, N., and C. Pulak. 2009. “Shipwrecks of the Portus Theodosiacus. Types of Wood Used in Some Byzantine Roundships and Longships found at Yenikapı, Istanbul.” Skyllis 9.2:164-71.
Pulak, C. 2007a. “Yenikapı Byzantine Shipwrecks.” In Istanbul: 8,000 Years Brought to Daylight: Marmaray, Metro, Sultanahmet Excavations, edited by Z. Kızıltan, pp. 202-15. Istanbul, Türkiye: Vehbi Koç Vakfı.
Pulak, C. 2007b. “Yenikapı Batıkları: Fırtınanın Armağanı.” Arkeoatlas 2007:129-41.
Pulak, C. 2007c. “Yenikapı Batikları.” Atlas 172:100-15.
Pulak, C. 2007d. Yenikapı Buluntularının Teknoloji Tarihine Katkısı. Istanbul, Türkiye: TTMOB Mimarlar Odası Büyükkent Şubesi.
Pulak, C., R. Ingram, and M. Jones. 2014. “Galleys and Merchantmen.” TINA Maritime Archaeology Periodical 1: 8-25.
Pulak, C., R. Ingram, and M. Jones. 2015a. “Eight Shipwrecks from the Theodosian Harbour Excavations at Yenikapı in Istanbul, Türkiye: An Introduction.” International Journal of Nautical Archaeology 44.1: 39-73.
Pulak, C., R. Ingram, and M. Jones. 2015b. “The Shipwrecks at Yenikapı: Recent Research in Byzantine Shipbuilding.” In Tradition and Transition: Maritime Studies in the Wake of the Byzantine Shipwreck at Yassıada, Türkiye. Proceedings of a Symposium Held at Texas A&M University, November 2-4, 2007, edited by D. N. Carlson, S. M. Kampbell, and J. Leidwanger. College Station: Texas A&M University Press.
Pulak, C., R. Ingram, M. Jones, and S. Matthews. 2013. “The Shipwrecks of Yenikapı and Their Contribution to the Study of Ship Construction.” In Stories from the Hidden Harbor: Shipwrecks of Yenikapı, edited by Z. Kızıltan and G. Baran Çelik, p. 23-34. Istanbul, Türkiye: Istanbul Archaeological Museums Press.
Related Publications on the Wrecks and other Material from the Site
Asal, R., and Z. Kızıltan. 2014. “M.Ö. 7 – M.S. 12. Yüzyıllar Theodosius Limanı’nın 1900 Yılı.” In Harbours and Harbour Cities in the Eastern Mediterranean, BYZAS 19, edited by S. Ladstätter, F. Pirson, and T. Schmidts, 377-97. Österreichisches Archäologisches Institut Sonderschriften 52. Istanbul: Ege Yayınları.
Doğu, D., Ç. Kose, S. N. Kartal, and N. Erdin. 2011. “Wood Identification of Wooden Marine Piles from the Ancient Byzantine Port of Eleutherius/Theodosius.” BioResources 6.2: 987-1018.
Günsenin, N., and E. Rieth. 2012. “Un graffito de bateau a voile latine sur une amphore (IXe S. ap. J.-C.) du Portus Theodosiacus (Yenikapı).” Anatolia Antiqua XX: 157-64.
Kızıltan, Z. (ed.). 2007. Istanbul: 8,000 Years Brought to Daylight: Marmaray, Metro, Sultanahmet Excavations. Istanbul: Vehbi Koç Vakfı.
Kızıltan, Z., and G. Baran Çelik (eds.). 2013.Stories from the Hidden Harbor: Shipwrecks of Yenikapı. Istanbul: Istanbul Archaeological Museums Press.
Kocabaş, U. (ed.). 2010. Istanbul Archaeological Museums Proceedings of the 1st Symposium on Marmaray-Metro Salvage Excavations, 5th-6th May 2008. Istanbul: Istanbul Archaeological Museums Press.
Kocabaş, U. 2015. “The Yenikapı Byzantine-Era Shipwrecks, Istanbul, Türkiye: a preliminary report and inventory of the 27 wrecks studied by Istanbul University.” International Journal of Nautical Archaeology 44.1: 5-38.
Kuniholm, P. I., C. L. Pearson, T. J. Wazny, and C. B. Griggs. 2015. “Of Harbors and Trees: The Marmaray Contribution to a 2367-Year Oak-Tree-Ring Chronology from 97 Sites in the Aegean, East Mediterranean, and Black Sea.” In Proceedings of the Research Center for Anatolian Civilizations’ Fifth Annual Symposium, “Istanbul and Water,” at Koç University, Istanbul, Türkiye, 4-5 December 2010, edited by P. Magdalino and N. Ergin, p. 47-90. Ancient Near Eastern Studies Supplement Series 47. Leuven: Peeters Publishers.
Onar, V., H. Alpak, G. Pazvant, A. Armutak, N. G. Ince, and Z. Kızıltan. 2013. “A Bridge from Byzantium to Modern Day Istanbul: An Overview of Animal Skeleton Remains Found During the Metro and Marmaray Excavations.” J. Fac. Med. Istanbul Univ. 39.1: 1-8.
Pearson, C. L., C. B. Griggs, P. I. Kuniholm, P. W. Brewer, T. Wazny, L. Canady. 2012. “Dendroarchaeology of the mid-first millennium AD in Constantinople.” Journal of Archaeological Sciences 39: 3402-3414.